Đề tài Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 khắc phục những sai lầm khi giải bài toán có lời văn

Lêi t¸c gi¶
KÝnh th­a c¸c ®ång chÝ trong Héi ®ång Khoa häc!
KÝnh th­a c¸c ®ång chÝ vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp!
Lµ mét gi¸o viªn ®· cã 16 n¨m cèng hiÕn cho sù nghiÖp trång ng­êi, t«i lu«n lu«n t©m huyÕt víi nghÒ mµ m×nh ®· chän. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, t«i lu«n tÝch cùc t×m tßi, häc hái ®Ó trau dåi cho m×nh nh÷ng kinh nghiÖm cña nghÒ d¹y häc. Kh«ng chØ ®óc rót, trau dåi nh÷ng kinh nghiÖm cho riªng b¶n th©n m×nh mµ t«i cßn muèn trao ®æi nh÷ng kinh nghiÖm ®ã cïng ®ång nghiÖp.
Trong nh÷ng n¨m häc tr­íc, t«i ®· cã mét sè ®Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®¹t ®­îc gi¶i B, gi¶i C cÊp tØnh. §ã lµ c¸c ®Ò tµi: “D¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh líp 5 theo ph­¬ng ph¸p tæng hîp kiÕn thøc”, “RÌn kü n¨ng nãi vµ viÕt c©u ®óng ng÷ ph¸p cho häc sinh líp 5”, “RÌn kü n¨ng ®äc ®óng vµ diÔn c¶m cho häc sinh líp 5”.
N¨m häc 2007- 2008 nµy, víi ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n”, t«i cã mong muèn gióp c¸c em häc sinh kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm, h¹n chÕ khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n ®Ó n©ng cao kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n nãi riªng vµ n©ng cao chÊt l­îng m«n to¸n nãi chung.
Tuy nhiªn, ®©y míi chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p cña c¸ nh©n t«i nªn ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. T«i rÊt mong muèn sÏ nhËn ®­îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp, x©y dùng cña c¸c ®ång chÝ ®Ó ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n” cña t«i ®­îc hoµn thiÖn h¬n vµ ®­îc ¸p dông réng r·i trong qu¸ tr×nh d¹y häc.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c ®ång chÝ!
Tßng B¹t, ngµy 30 th¸ng 5 n¨m 2008
T¸c gi¶:
Néi dungcña ®Ò tµi
Tªn ®Ò tµi:
Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n
Lý do chän ®Ò tµi:
Gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong néi dung ch­¬ng tr×nh To¸n tiÓu häc nãi chung vµ néi dung ch­¬ng tr×nh To¸n 3 nãi riªng. Gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n chÝnh lµ häc sinh b­íc ®Çu vËn dông c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng cña m«n To¸n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, th­êng gÆp trong cuéc sèng hµng ngµy. Tuy nhiªn, gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n lu«n bÞ coi lµ vÊn ®Ò khã ®èi víi häc sinh. Ngay tõ líp 1, líp 2, c¸c em ®· ®­îc lµm quen víi viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n nh­ng chØ lµ nh÷ng bµi to¸n hÕt søc ®¬n gi¶n, chØ cã mét b­íc tÝnh. Lªn líp 3, c¸c em b¾t ®Çu gÆp ph¶i nh÷ng bµi to¸n cã mèi quan hÖ phøc t¹p h¬n, qu¸ tr×nh gi¶i ph¶i thùc hiÖn b»ng hai b­íc tÝnh. Do ®ã c¸c em gÆp ph¶i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, ®ång thêi dÔ m¾c ph¶i mét sè sai lÇm khi gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n. 
Lµ mét gi¸o viªn d¹y líp 3, t«i cã mong muèn t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu gióp c¸c em th¸o gì nh÷ng khã kh¨n còng nh­ kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm trong qu¸ tr×nh gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n. 
§ã chÝnh lµ lý do ®Ó t«i chän ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n”
Ph¹m vi vµ thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi
§Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n” ®­îc t«i ¸p dông thùc hiÖn ®èi víi häc sinh líp 3A Tr­êng TiÓu häc Tßng B¹t, n¨m häc 2007-2008
 1/ SÜ sè: 33 häc sinh
 Nam: 17 em 
N÷: 16 em
2/ §Æc ®iÓm t×nh h×nh: 
a/ ThuËn lîi:
- §a sè c¸c em ®Òu ngoan ngo·n, lÔ phÐp, biÕt v©ng lêi thÇy c« gi¸o, ®oµn kÕt b¹n bÌ tèt.
- §a sè c¸c em ®Òu ham häc, thÝch häc m«n to¸n; kü n¨ng ®äc, viÕt t­¬ng ®èi tèt. 
b/ Khã kh¨n: 
- SÜ sè líp t­¬ng ®èi ®«ng, mét sè em l­u ban, mét sè em míi chuyÓn tõ líp kh¸c ®Õn.
- PhÇn lín c¸c em ®Òu lµ con n«ng d©n, ®iÒu kiÖn gia ®×nh cßn nhiÒu khã kh¨n nªn sù quan t©m cña phô huynh ®èi víi viÖc häc tËp cña c¸c em cßn nhiÒu h¹n chÕ. 
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi
A-T×nh tr¹ng thùc tÕ vµ sè liÖu ®iÒu tra tr­íc khi thùc hiÖn ®Ò tµi:
Qua viÖc trùc tiÕp gi¶ng d¹y c¸c em, t«i nhËn thÊy kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n b»ng hai phÐp tÝnh cña nhiÒu em cßn h¹n chÕ. C¸c em gÆp ph¶i mét sè sai lÇm nh­: 
-Thùc hiÖn thiÕu phÐp tÝnh. 
-C©u tr¶ lêi ch­a ®óng .
-Ghi danh sè sai, ghi ®¸p sè sai 
§Ó n¾m ®­îc cô thÓ vÒ thùc tr¹ng cña c¸c em trong líp vÒ kü n¨ng gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n b»ng hai phÐp tÝnh, t«i tiÕn hµnh cho c¸c em lµm bµi kiÓm tra kh¶o s¸t. Víi thêi gian 40 phót, c¸c em ph¶i tr×nh bµy bµi lµm gåm 4 bµi:
-Bµi 1: Thùc hiÖn phÐp tÝnh (2 ®iÓm)
-Bµi 2: T×m x (2 ®iÓm)
-Bµi 3 vµ bµi 4 lµ hai bµi to¸n cã lêi v¨n gi¶i bµi to¸n b»ng hai phÐp tÝnh. KÕt qu¶ thu ®­îc nh­ sau:
 §iÓm
KÕt qu¶
1-2
3-4
5-6
7-8
9-10
Sè l­îng
0
10
10
6
7
%
0
30,3
30,3
18,1
21,3
§iÓm	 1,2	 3, 4	5, 6	7, 8	9, 10
KÕt qu¶
Sè l­îng 0 10 10 6 7
 % 0 30,3 30,3 18,1 21,3	
%	0	30,3 	30,3	18,1	21,3
Trong ®ã, ®a sè c¸c em ®Òu lµm tèt bµi 1 vµ bµi 2. Sè c¸c em ®¹t ®iÓm 3, 4, 5, 6 lµ do c¸c em lµm sai ë hai bµi to¸n cã lêi v¨n. 
B- C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn:
1/ Ph¸t hiÖn, ph©n lo¹i nh÷ng sai lÇm mµ häc sinh hay m¾c.
2/ H­íng dÉn häc sinh kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi ph©n tÝch ®Ì to¸n vµ nhËn d¹ng bµi to¸n. 
3/ H­íng dÉn häc sinh kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi thùc hiÖn c¸c b­íc gi¶i bµi to¸n.
4/ Tæ chøc thµnh lËp C©u l¹c bé To¸n häc.
C- BiÖn ph¸p thùc hiÖn vµ nh÷ng dÉn chøng cô thÓ
 1/ Ph¸t hiÖn ph©n lo¹i nh÷ng sai lÇm mµ häc sinh hay m¾c:
Muèn kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm th× viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i t×m ra nh÷ng sai lÇm ®ã. Th«ng qua viÖc theo dâi c¸c em hµng ngµy trªn líp vµ th«ng qua bµi kiÓm tra kh¶o s¸t, t«i nhËn thÊy c¸c em m¾c ph¶i mét sè sai lÇm sau:
- Kh«ng biÕt ph©n tÝch ®Ò to¸n dÉn ®Õn kh«ng t×m ra ®­îc h­íng gi¶i.
- X¸c ®Þnh sai d¹ng to¸n dÉn ®Õn c¸ch gi¶i sai. 
- C©u tr¶ lêi sai. 
- TÝnh to¸n sai.
- Ghi danh sè sai.
- Ghi ®¸p sè sai  
Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c em ®Òu m¾c tÊt c¶ nh÷ng sai lÇm trªn mµ mçi em chØ m¾c mét hoÆc hai sai lÇm kh¸c nhau. Do ®ã, nhÊt thiÕt gi¸o viªn ph¶i ph©n lo¹i thµnh c¸c nhãm häc sinh m¾c chung mét sai lÇm ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc cô thÓ cho tõng sai lÇm ®ã.
2/ H­íng dÉn häc sinh kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi ph©n tÝch ®Ò to¸n vµ nhËn d¹ng bµi to¸n :
ViÖc h­íng dÉn häc sinh ph©n tÝch, nhËn d¹ng ®Ò to¸n cã vai trß hÕt søc quan träng trong qóa tr×nh gi¶i bµi to¸n, bëi c¸c em chØ cã thÓ giaØ bµi to¸n mét c¸ch chÝnh x¸c khi c¸c em ®· n¾m v÷ng yªu cÇu cña bµi to¸n ®ã. ChÝnh v× vËy, t«i ®Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc h­íng dÉnhäc sinh ph©n tÝch ®Ò to¸n vµ nhËn d¹ng bµi to¸n.
Víi mçi bµi to¸n, t«i th­êng yªu cÇu häc sinh ®äc ®Ò to¸n Ýt nhÊt lµ 3 lÇn vµ sau khi ®äc ®Ò to¸n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc : §Ò to¸n cho biÕt nh÷ng g×? §Ò to¸n yªu cÇu ta ph¶i t×m c¸i g×?. Thêi gian ®Çu, t«i trùc tiÕp hái häc sinh nh÷ng c©u hái ®ã. Khi häc sinh tr¶ lêi tr­íc líp, t«i luyÖn cho c¸c em c¸ch tr¶ lêi nh÷ng c©u hái nµy kh«ng ph¶i lµ ®äc l¹i ®Ò bµi mét c¸ch m¸y mãc mµ ph¶i thùc sù hiÓu nh÷ng sè liÖu mµ ®Ò bµi ®· cho còng nh­ nh÷ng c¸i mµ ®Ò to¸n yªu cÇu ph¶i t×m.
VÝ dô: Bµi 1 – TiÕt 50: Gi¶i bµi to¸n b»ng hai phÐp tÝnh
Anh cã 15 tÊm b­u ¶nh, em cã Ýt h¬n anh 7 tÊm b­u ¶nh. Hái c¶ hai anh em cã bao nhiªu tÊm b­u ¶nh? 
Sau khi häc sinh ®äc kü ®Ò bµi, t«i hái:
-Bµi to¸n cho chóng ta biÕt nh÷ng g×? 
C¶ líp ®Òu gi¬ tay. Mét häc sinh ®­îc gäi ®· tr¶ lêi:
Bµi to¸n cho biÕt: anh cã 15 tÊm b­u ¶nh, em cã Ýt h¬n anh 7 tÊm b­u ¶nh.
T«i hái l¹i: “ VËy bµi to¸n cho biÕt sè b­u ¶nh cña anh lµ bao nhiªu?” th× sè häc sinh gi¬ tay gi¶m ®i mét nöa. 
§iÒu ®ã cho thÊy r»ng khi ®­îc c« gi¸o hái “Bµi to¸n cho biÕt nh÷ng g×?” th× c¸c em chØ ®äc l¹i ®Ò mét c¸ch m¸y mãc chø ch­a hiÓu thËt chÝnh x¸c nh÷ng sè liÖu mµ ®Ò to¸n ®· cho. Do vËy, t«i nh¾c c¸c em khi ®äc ®Ò to¸n cÇn n¾m ch¾c, hiÓu râ nh÷ng sè liÖu mµ ®Ò to¸n ®· cho. “Anh cã 15 tÊm b­u ¶nh” chÝnh lµ ®Ò bµi ®· cho biÕt: sè b­u ¶nh cña anh lµ 15 tÊm.
Còng nh­ vËy, khi t«i hái “Bµi to¸n yªu cÇu ta t×m c¸i g×?” th× häc sinh ®Òu tr¶ lêi lµ “Hái c¶ hai anh em cã bao nhiªu b­u ¶nh?”. Gi¸o viªn ph¶i gi¶i thÝch cho c¸c em: “nh­ vËy lµ bµi to¸n yªu cÇu t×m sè b­u ¶nh cña c¶ hai anh em”.
Víi c¸ch h­íng dÉn kü cµng nh­ vËy, c¸c em ®· dÇn dÇn n¾m v÷ng c¸ch ph©n tÝch c¸c ®Ò to¸n. Sau khi ®äc mçi ®Ò to¸n, t«i cho c¸c em hái - ®¸p theo cÆp ®Ó ph©n tÝch ®Ò to¸n. Tõ ®ã thay b»ng viÖcgi¸o viªn hái – häc sinh tr¶ lêi, t«i cã thÓ mêi mét cÆp häc sinh hái - ®¸p tr­íc líp ®Ó ph©n tÝch ®Ò to¸n.
Sau khi ®· ph©n tÝch kü ®Ò to¸n, viÖc h­íng dÉn c¸c em tãm t¾t ®Ò to¸n còng v« cïng quan träng bëi c¸c em tãm t¾t ®­îc ®Ò to¸n chÝnh x¸c cã nghÜa lµ c¸c em ®· hiÓu kü vÒ ®Ò to¸n ®ã. ViÖc h×nh thµnh thãi quen vµ kü n¨ng tãm t¾t ®Ò to¸n ®­îc tiÕn hµnh song song víi viÖc ph©n tÝch ®Ò to¸n.
Tr­íc hÕt, t«i t¹o cho c¸c em cã thãi quen tãm t¾t ®Ò to¸n b»ng c¸ch: bÊt kú bµi to¸n nµo (dï lµ bµi tËp trªn líp, bµi tËp ë nhµ hay bµi kiÓm tra) t«i ®Òu yªu cÇu c¸c em cã phÇn tãm t¾t ®Ò to¸n, sau ®ã míi tr×nh bµy bµi gi¶i ë phÝa d­íi. Khi chÊm ®iÓm, t«i kh«ng chØ chÊm ®iÓm phÇn bµi gi¶i mµ cho c¶ ®iÓm ë phÇn tãm t¾t. Nh­ vËy b¾t buéc tÊt c¶ c¸c bµi lµm cña c¸c em ®Òu ph¶i cã phÇn tãm t¾t. Vµ dÇn dÇn t«i ®· h×nh thµnh ®­îc ë c¸c em thãi quen nµy.
Kh«ng ph¶i bÊt cø häc sinh nµo còng dÔ dµng tãm t¾t ®­îc ®Ò to¸n (mÆc dï cã thÓ c¸c em ®· hiÓu kü ®Ò to¸n ®ã). Do vËy, sù h­íng dÉn kü cµng cña c« lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. Tuú tõng bµi to¸n, t«i cã thÓ h­íng dÉn c¸c em tãm t¾t b»ng lêi hoÆc b»ng s¬ ®å. 
Víi nh÷ng bµi to¸n tãm t¾t b»ng lêi, t«i lu«n nh¾c nhë c¸c em cÇn dïng tõ ng÷ ng¾n gän, râ rµng, nh­ng ph¶i nªu ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng d÷ kiÖn cña bµi to¸n vµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, khoa häc.
VÝ dô: Bµi tËp 2- TiÕt 66: LuyÖn tËp
MÑ Hµ mua 4 gãi kÑo vµ 1 gãi b¸nh, mçi gãi kÑo c©n nÆng 130g vµ gãi b¸nh c©n nÆng 175g. Hái mÑ Hµ ®· mua tÊt c¶ bao nhiªu gam kÑo vµ b¸nh?
Häc sinh ®­îc gäi lªn b¶ng ®· tãm t¾t nh­ sau:
MÑ Hµ mua: 4 gãi kÑo vµ 1gãi b¸nh.
Mçi gãi kÑo nÆng: 130g.
Gãi b¸nh nÆng: 175g.
MÑ Hµ mua: ? gam kÑo vµ b¸nh.
Khi ch÷a bµi tr­íc líp, t«i vÉn thõa nhËn phÇn tãm t¾t cña häc sinh ®ã lµ ®óng nh­ng cÇn ph¶i söa l¹i cho ng¾n gän, dÔ hiÓu h¬n nh­ sau:
Mçi gãi kÑo nÆng: 130g.
Gãi b¸nh nÆng: 175g.
4 gãi kÑo vµ 1 gãi b¸nh nÆng: ? gam. 
Víi nh÷ng bµi to¸n cã thÓ tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng (phÇn lín c¸c bµi to¸n ë líp 3 ®Òu cã thÓ tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng). T«i lu«n yªu cÇu c¸c em ph¶i chia tû lÖ chÝnh x¸c (c¸ch thuËn tiÖn vµ dÔ dµng nhÊt lµ sö dông nh÷ng « ly trong vë ®Ó chia tû lÖ); ®iÒn ®Çy ®ñ nh÷ng ch÷ vµ sè liÖu cÇn thiÕt sao cho chØ cÇn nh×n vµo s¬ ®å lµ cã thÓ ®äc l¹i ®­îc ®Ò to¸n.
VÝ dô: Bµi tËp 3- TiÕt 58: LuyÖn tËp
Thu ho¹ch ë thöa ruéng thø nhÊt 127kg cµ chua, ë thöa ruéng thø hai ®­îc nhiÒu gÊp 3 lÇn sè cµ chua ë thöa ruéng thø nhÊt. Hái thu ho¹ch ë c¶ hai thöa ruéng ®­îc bao nhiªu ki- l« -gam cµ chua?
Gi¸o viªn ph¶i h­íng dÉn ®Ó häc sinh tãm t¾t ®­îc nh­ sau:
 127 kg
Thöa ruéng thø nhÊt:	? kg 
Thöa ruéng thø hai: 	cµ chua
Tõ viÖc ph©n tÝch kü ®Ò to¸n, tãm t¾t ®­îc ®Ò to¸n, gi¸o viªn gióp c¸c em x¸c ®Þnh d¹ng to¸n ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i v× mçi d¹ng to¸n cã c¸ch gi¶i kh¸c nhau.
Trong thùc tÕ, c¸c em còng rÊt hay nhÇm lÉn gi÷a c¸c d¹ng to¸n nh­: Bµi to¸n cã liªn quan ®Õn gÊp lªn mét sè lÇn vµ bµi to¸n cã liªn quan ®Õn gi¶m ®i mét sè lÇn; bµi to¸n cã liªn quan ®Õn rót vÒ ®¬n vÞ d¹ng bµi t×m gi¸ trÞ cña nhiÒu phÇn vµ d¹ng bµi t×m sè phÇn  Víi nh÷ng d¹ng to¸n dÔ nhÇm lÉn nµy tr­íc khi thùc hiÖn bµi gi¶i häc sinh ph¶i nªu ®­îc tªn d¹ng to¸n vµ c¸c b­íc gi¶i d¹ng to¸n ®ã. 
Nãi tãm l¹i, nhê cã nh÷ng biÖn ph¸p h­íng dÉn häc sinh ph©n tÝch ®Ò to¸n vµ nhËn d¹ng bµi to¸n t«i ®· gióp c¸c em kh¾c phôc ®­îc nh÷ng sai lÇm khi t×m h­íng gi¶i cho tõng bµi to¸n cô thÓ.
3/ H­íng dÉn häc sinh kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi thùc hiÖn c¸c b­íc gi¶i bµi to¸n:
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn bµi gi¶i, c¸c em còng m¾c kh«ng Ýt nh÷ng sai lÇm. Sai lÇm mµ c¸c em th­êng hay m¾c nhÊt lµ c©u tr¶ lêi sai. 
§èi víi c¸c bµi to¸n gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh, c¸c em dÔ dµng t×m ®­îc c©u tr¶ lêi nhê vµo c©u hái cña ®Ò to¸n. Sang bµi to¸n gi¶i b»ng hai phÐp tÝnh, do cã mét b­íc tÝnh trung gian nªn c¸c em khã tr×nh bµy thµnh mét c©u tr¶ lêi hoµn chØnh cho phÐp tÝnh ®ã.
ViÖc kh¾c phôc sai lÇm nµy phÇn lín dùa vµo viÖc h­íng dÉn häc sinh lËp kÕ ho¹ch gi¶i bµi to¸n. §Ó h­íng dÉn häc sinh lËp kÕ ho¹ch gi¶i bµi to¸n, t«i dïng hÖ thèng c©u hái ®i tõ ph©n tÝch ®Õn tæng hîp. Bao giê c©u hái ®Çu tiªn cña phÇn lËp kÕ ho¹ch gi¶i còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸i mµ ®Ò bµi yªu cÇu ph¶i t×m. ®Ó t×m ®­îc Èn sè ®ã, ta cÇn biÕt thªm c¸i g×? §iÒu quan träng khi h­íng dÉn häc sinh lËp kÕ ho¹ch gi¶i lµ gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn häc sinh thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ gi÷a:
- C¸i cÇn t×m víi c¸i ®· cho biÕt vµ c¸i ch­a cho biÕt.
- C¸i ch­a cho biÕt víi c¸i ®· cho biÕt.
Tõ ®ã t×m ra “nót th¾t” ®Çu tiªn cÇn ph¶i th¸o gì. Sau ®ã, b»ng hÖ thèng c©u hái tæng hîp, gi¸o viªn gióp häc sinh thiÕt lËp c¸c b­íc gi¶i bµi to¸n:
- VËy bµi to¸n cã mÊy phÐp tÝnh?
- PhÐp tÝnh thø nhÊt ta t×m c¸i g×?
- PhÐp tÝnh thø hai ta t×m c¸i g×?
Sau khi häc sinh n¾m ®­îc c¸i cÇn t×m ë tõng phÐp tÝnh, t«i th­êng nhÊn m¹nh ®Ó häc sinh biÕt: ë mçi phÐp tÝnh, ta t×m c¸i g× th× tr¶ lêi vÒ c¸i ®ã.
VÝ dô: Bµi tËp 3 – TiÕt 58: LuyÖn tËp (®Ò bµi nh­ ë trªn)
Gi¸o viªn hái häc sinh: “PhÐp tÝnh thø nhÊt ta t×m c¸i g×?”. Häc sinh tr¶ lêi: “PhÐp tÝnh thø nhÊt ta t×m sè cµ chua thu ho¹ch ®­îc ë thöa ruéngthø hai”. Gi¸o viªn nhÊn m¹nh: “Ta t×m sè cµ chua thu ho¹ch ë thöa ruéng thø hai nªn ta ph¶i tr¶ lêi: Thöa ruéng thø hai thu ho¹ch ®­îc sè cµ chua lµ:”. T­¬ng tù nh­ vËy, phÐp tÝnh thø hai ta t×m sè cµ chua thu ho¹ch ®­îc ë c¶ hai thöa ruéng nªn ph¶i tr¶ lêi lµ: “C¶ hai thöa ruéng thu ho¹ch ®­îc sè cµ chua lµ:”.
TÝnh to¸n sai còng lµ mét lçi mµ mét sè Ýt häc sinh gÆp ph¶i. Tr­êng hîp nµy r¬i vµo mét sè em kü n¨ng tÝnh to¸n qu¸ yÕu do c¸c em ch­a thuéc kü c¸c b¶ng céng, trõ, nh©n, chia hoÆc ch­a n¾m v÷ng kü thuËt tÝnh to¸n. §èi víi c¸c em nµy, cïng víi viÖc h­íng dÉn c¸c em n¾m v÷ng c¸ch ph©n tÝch ®Ò vµ lËp kÕ ho¹ch gi¶i bµi to¸n, t«i cßn yªu cÇu c¸c em häc thuéc l¹i c¸c b¶ng céng, trõ, nh©n, chia vµ n¾m v÷ng l¹i kü thuËt tÝnh to¸n.
Bªn c¹nh viÖc ghi c©u tr¶ lêi sai, tÝnh to¸n sai, mét sè em cßn ghi sai danh sè sau mçi phÐp tÝnh.
VÝ dô: Bµi tËp 4 – TiÕt 103: LuyÖn tËp
Mét kho cã 4720kg muèi, lÇn ®Çu chuyÓn ®i 2000kg muèi, lÇn sau chuyÓn ®i 1700kg muèi. Hái trong kho cßn l¹i bao nhiªu ki- l«- gam muèi?
Mét sè häc sinh ®· tr×nh bµy bµi gi¶i nh­ sau:
C¶ hai lÇn chuyÓn ®i sè muèi lµ:
2000 + 1700 =3700 (muèi)
Sè muèi cßn l¹i trong kho lµ:
4720 - 3700 = 1020 (muèi)
§¸p sè: 1020 muèi.
Nh­ vËy, râ rµng c¸c em kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc danh sè ph¶i ghi sau mçi phÐp tÝnh trªn lµ g×. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, gi¸o viªn cÇn yªu cÇu häc sinh b¸m ch¾c vµo c¸c c©u hái tæng hîp khi lËp kÕ ho¹ch gi¶i to¸n. Yªu cÇu c¸c em ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc: “PhÐp tÝnh thø nhÊt ta tÝnh sè ki- l«- gam muèi chuyÓn ®i ë c¶ hai lÇn, phÐp tÝnh thø hai ta tÝnh sè ki- l«- gam muèi cßn l¹i”. Nh­ vËy, danh sè ph¶i ghi sau mçi phÐp tÝnh lµ kg.
Bµi tËp 4- TiÕt 126: LuyÖn tËp
MÑ mua mét hép s÷a hÕt 6700 ®ång vµ mét gãi kÑo hÕt 2300 ®ång. MÑ ®­a c« b¸n hµng 10.000 ®ång. Hái c« b¸n hµng ph¶i tr¶ l¹i mÑ bao nhiªu tiÒn?
Mét sè häc sinh tr×nh bµy nh­ sau:
MÑ mua s÷a vµ kÑo hÕt sè tiÒn lµ:
6700 + 2300 = 9000 (tiÒn)
C« b¸n hµng ph¶i tr¶ l¹i mÑ sè tiÒn lµ:
10.000 – 9000 = 1000 (tiÒn)
§¸p sè: 1000 tiÒn
 Tr­êng hîp nµy, häc sinh nhÇm lÉn do c©u hái cña ®Ò to¸n: “Hái c« b¸n hµng ph¶i tr¶ l¹i mÑ bao nhiªu tiÒn?”. Häc sinh lÇm t­ëng tiÒn lµ danh sè ghi sau c¸c phÐp tÝnh. §Ó gióp c¸c em kh¾c phôc sai lÇm nµy, t«i gi¶i thÝch ®Ó c¸c em hiÓu: Danh sè ghi sau c¸c phÐp tÝnh th­êng lµ c¸c ®¬n vÞ ®o ®¹i l­îng nh­: ki – l«- gam, gam; mÐt, x¨ng –ti – mÐt, ®Ò- xi- mÐt, ki – l«- mÐt; lÝt; x¨ng- ti- mÐt vu«ng; ngµy, giê; ®ånghoÆc lµ c¸c tõ chØ sù vËt cã thÓ ®Õm ®­îc nh­: quyÓn s¸ch, qu¶ t¸o, häc sinh
Mét sai lÇm n÷a mµ c¸c em th­êng gÆp ph¶i khi tr×nh bµy bµi gi¶i lµ ghi ®¸p sè sai (th­êng lµ ghi thõa ®¸p sè). C¸c em th­êng ghi kÕt qu¶ cña c¶ hai phÐp tÝnh vµo ®¸p sè. §èi víi tr­êng hîp nµy, t«i ph¶i nhÊn m¹nh ®Ó c¸c em thÊy râ: Bµi to¸n yªu cÇu t×m c¸i g× th× ghi kÕt qu¶ ®ã vµo ®¸p sè
Nãi tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c b­íc gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n, häc sinh ®· m¾c kh«ng Ýt nh÷ng sai lÇm. Sai lÇm nµo còng cã nh÷ng nguyªn nh©n cña nã. §iÒu quan träng lµ gi¸o viªn ph¶i t×m ra ®óng nguyªn nh©n m¾c sai lÇm ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p cô thÓ gióp c¸c em kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm ®ã.
4/ Tæ chøc thµnh lËp C©u l¹c bé To¸n häc.
Nh­ chóng ta ®Òu thÊy, néi dung kiÕn thøc cña mçi tiÕt to¸n lµ kh¸ nÆng. Víi thêi l­îng lµ 40 phót, gi¸o viªn chØ cã thÓ gióp c¸c em n¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña tiÕt häc nãi chung vµ cña c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n nãi riªng. MÆt kh¸c, do nhµ tr­êng ch­a cã ®iÒu kiÖn häc hai buæi / ngµy nªn gi¸o viªn khã cã ®iÒu kiÖn më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc cho häc sinh. §Ó thay ®æi kh«ng khÝ häc to¸n vèn c¨ng th¼ng kh« cøng trë nªn tho¶i m¸i, hÊp dÉn, g©y høng thó h¬n, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng, n©ng cao h¬n kiÕn thøc m«n to¸n cho c¸c em, t«i cho thµnh lËp “C©u l¹c bé To¸n häc líp 3A” víi 100% sè häc sinh trong líp tham gia. Sè thµnh viªn ®­îc chia ®Òu thµnh hai nhãm (tr×nh ®é cña c¸c thµnh viªn trong hai nhãm t­¬ng ®­¬ng nhau).
C©u l¹c bé sinh ho¹t theo ®Þnh kú 2 tuÇn mét lÇn vµo c¸c giê sinh ho¹t §éi – sao. Néi dung vµ h×nh thøc sinh ho¹t nh­ sau:
Trong thêi gian 2 tuÇn (kho¶ng thêi gian gi÷a hai kú sinh ho¹t), mçi em trong nhãm cã nhiÖm vô s­u tÇm mét ®Ò to¸n (bµi to¸n cã lêi v¨n) cã ph¹m vi kiÕn thøc lµ nh÷ng néi dung mµ c¸c em ®· ®­îc häc (Cã thÓ s­u tÇm ë b¸o Nhi ®ång, T¹p chÝ To¸n tuæi th¬ hay ë nh÷ng s¸ch to¸n n©ng cao cña líp 3). Nhãm tr­ëng sÏ tËp hîp vµ d­íi sù cè vÊn cñac« gi¸o, sÏ lùa chän mét ®Ò to¸n hay nhÊt ®Ó ®è nhãm b¹n. Nh­ng tr­íc khi ®è nhãm b¹n, c¶ nhãm ph¶i ®­îc th«ng qua ®Ò to¸n ®ã, tù mçi em ph¶i tr×nh bµy c¸ch gi¶i bµi to¸n ®ã ®Ó nép cho nhãm tr­ëng. D­íi sù cè vÊn cña c« gi¸o, nhãm tr­ëng sÏ chän ra nh÷ng bµi lµm ®óng vµ cã tr¸ch nhiÖm phæ biÕn c¸c c¸ch lµm ®óng ®Ó c¸c b¹n trong nhãm cïng n¾m ®­îc. Tõ viÖc lùa chän ®Ò to¸n ®Õn viÖc phæ biÕn c¸ch gi¶i bµi to¸n ®ã ®Òu ®­îc bÝ mËt trong mçi nhãm.
§Õn ngµy sinh ho¹t, mçi nhãm sÏ ®è nhãm b¹n ®Ò to¸n cña nhãm m×nh vµ nhËn ®Ò to¸n mµ nhãm b¹n ®è. Sau ®ã c¶ nhãm sÏ th¶o luËn ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i bµi to¸n ®­îc nhãm b¹n ®è vµ cö mét b¹n ®¹i diÖn cho nhãm tr×nh bµy c¸ch gi¶i tr­íc líp. Gi¸o viªn sÏ lµm träng tµi ®Ó ch÷a bµi vµ chÊm ®iÓm bµi lµm cña c¸c nhãm. Buæi sinh ho¹t cuèi cïng, gi¸o viªn céng ®iÓm, tæng kÕt vµ trÝch quü líp ®Ó th­ëng cho nhãm ®­îc tæng sè ®iÓm cao h¬n.
Víi c¸ch tæ chøc nh­ vËy, c¸c em ®· s­u tÇm ®­îc rÊt nhiÒu ®Ò to¸n hay. C©u l¹c bé ®· sinh ho¹t ®­îc 16 buæi, sè bµi to¸n ®­îc gi¶i lµ 32 bµi. T«i ®· cã ®iÒu kiÖn ®Ó gióp c¸c em tiÕp cËn víi nhiÒu bµi to¸n hay, víi nhiÒu c¸ch gi¶i phong phó, gãp phÇn n©ng cao kü n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho ®¹i bé phËn häc sinh trong líp.
KÕt qu¶ thùc hiÖn cã so s¸nh ®èi chøng
Sau mét thêi gian ¸p dông ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n”, t«i nhËn thÊy häc sinh trong líp ®· cã tiÕn bé. KÕt qu¶ bµi kiÓm tra cuèi kú I m«n to¸n ®¹t ®­îc nh­ sau: 
§iÓm 
KÕt qu¶
1-2
3-4
5-6
7-8
9-10
Sèl­îng
0
6
8
10
9
%
18,2
24,2
30,3
27,3
KÕt qu¶ ®¹t ®­îc nh­ vËy cµng ®em l¹i høng thó cho c¶ c« vµ trß. T«i tiÕp tôc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trªn ®Ó gióp c¸c em kh¾c phôcnh÷ng sai lÇm khi gi¶i to¸n. Do vËy, kü n¨ng gi¶i to¸n cña c¸c em tiÕp tôc ®­îc n©ng cao. KÕt qu¶ bµi kiÓm tra ®Þnh kú cuèi kú II m«n to¸n ®¹t ®­îc nh­ sau:
§iÓm 
KÕt qu¶
1-2
3-4
5-6
7-8
9-10
Sè l­îng
0
1
10
12
10
%
3
30,3
36,4
30,3
Víi kÕt qu¶ ®¹t ®­îc nh­ vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 3 kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n” ®­îc t«i ¸p dông víi häc sinh líp 3A- Tr­êng TiÓu häc Tßng B¹t ®· thµnh c«ng vµ ®em l¹i kÕt qu¶ tèt ®Ñp.
ý kiÕn nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vµ xÕp lo¹i
cña Héi ®ång khoa häc c¬ së
Chñ tÞch Héi ®ång
(Ký tªn, ®ãng dÊu)
ý kiÕn nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vµ xÕp lo¹i
cña Héi ®ång Khoa häc cÊp huyÖn